Kategori: Makaleler

Herzevekil Gibi Ne Demek? Tarihin Derinliklerinden Günümüze Bir Sözün Serüveni Bir tarihçi olarak, bazen bir kelimenin ardında saklanan yüzlerce yıllık hikâyeyi keşfetmek, bir imparatorluğun ruhunu anlamaktan farksızdır. Arşivlerin tozlu sayfalarında, kroniklerde ve halk arasında dolaşan deyimlerde öyle ifadeler vardır ki, hem dönemin mizahını hem de eleştirisini taşır. “Herzevekil gibi” sözü de onlardan biridir. Bu ifade, sadece bir kişiyi nitelemekle kalmaz; bir dönemin yöneticilerine, düzenine ve insan ilişkilerine ayna tutar. Peki, herzevekil gibi ne demek? Gelin, bu sözü hem tarihsel hem toplumsal bir mercekten inceleyelim. Herzevekil: Osmanlı’nın Mizahi Eleştirisi Osmanlı İmparatorluğu’nda “vekil” kelimesi, devlet işlerinde görev alan, padişah adına yetki kullanan…

Helenizm Kim Tarafından Oluşturulmuştur? Kültürlerin Birleştiği Bir Dönemin Mimarı Bir tarihçi olarak geçmişi anlamaya çalışırken insan, her dönemde aynı soruyla karşılaşır: Bir fikir, bir kültür ya da bir medeniyet kimin eseridir? Helenizm denildiğinde de bu soru kendiliğinden belirir. Çünkü Helenizm, yalnızca bir ulusun tarihi değil; birçok uygarlığın, inancın ve düşüncenin bir araya geldiği devasa bir kültürel sentezdir. Bu yüzden “Helenizm kim tarafından oluşturulmuştur?” sorusu, bir kişiyi değil, bir çağın ruhunu anlamakla ilgilidir. Helenizmin Doğuşu: Büyük İskender ve Kültürel Bir Vizyon Helenizm kavramı, kökenini Büyük İskender’in (MÖ 356–323) fetihlerinden alır. O, yalnızca bir savaşçı değil; aynı zamanda kültürleri birleştirmeyi amaçlayan bir…

Bazı kelimeler vardır, bir “anlam”dan fazlasını taşır; bir dünyanın kapısını aralar. “Protestanlık” da onlardan. Bu yazıyı, tarih kitaplarını sevdiğim kadar sohbeti de seven biri olarak, samimi bir merakla yazıyorum: Bir kelime bize neleri anlatabilir? Gel, birlikte hem kökenine inelim hem de bugün ve yarınla bağlarını yoklayalım. “Protestanlık” Kelime Anlamı Nedir? “Protestanlık”, köken olarak Latincedeki protestari fiiline dayanır: “alenen beyan etmek, tanıklık etmek, ilan ederek karşı durmak.” 1529’daki Speyer Diyeti’nde, bazı Alman prens ve şehirleri imparatorluk kararlarına karşı bir “protestatio” (resmî itiraz ve beyan) yayınladığında, bu hareketi benimseyenlere “Protestan” dendi. Kısacası kelime, yalnızca “protesto” değildi; vicdanı alenen beyan etme ve inancı…

Güveyin Anlamı Nedir? Erkeklik, Bağlanma ve Toplumsal Roller Üzerine Psikolojik Bir Analiz İnsan davranışlarını anlamaya çalışan bir psikolog olarak, kelimelerin bilinçdışımıza nasıl dokunduğunu sık sık merak ederim. “Güvey” kelimesi de bunlardan biridir. Basit bir tanımla evlenecek ya da yeni evlenmiş erkek anlamına gelir; ancak bu sözcüğün psikolojik derinliği yalnızca bir toplumsal rol tanımıyla sınırlı değildir. “Güvey olmak”, erkekliğin, aidiyetin ve duygusal bağlılığın yeniden tanımlandığı bir kimlik sürecidir. Kelimenin Kökeni ve Anlamsal Dönüşüm Güvey sözcüğü, Eski Türkçede “küvey” olarak geçer ve “damat” ya da “gelinle evlenecek erkek” anlamını taşır. Ancak tarihsel süreçte bu kelime yalnızca bir statüyü değil, aynı zamanda psikolojik…

Kokunun Antropolojisi: “Güve Ne Kokusuna Gelmez?” Sorusunun Kültürel Derinlikleri Kültürlerin çeşitliliğini anlamak, insanın kendi varoluşunu çözümlemesidir. Antropolog için her şey — bir jest, bir yemek kokusu, hatta bir güve — bir anlamın parçasıdır. “Güve ne kokusuna gelmez?” sorusu ilk bakışta biyolojik bir merak gibi görünse de, aslında insanın doğayla, nesnelerle ve sembollerle kurduğu ilişkinin derin bir aynasıdır. Çünkü kokular yalnızca duyu dünyasına ait değildir; toplumsal hafızanın, ritüellerin ve kimliklerin taşıyıcısıdır. Güvenin Anatomisi ve Koku Üzerine Antropolojik Bir Bakış Güve, genellikle karanlık köşelerde, elbiselerin arasında, sandıklarda varlığını sürdüren bir canlıdır. Biyolojik olarak “kokusuz” ortamlarda yaşar; ancak lavanta, naftalin veya defne yaprağı…

Mevlid Kandili Gecesi Ne Zaman? Işığın Doğduğu Geceyi Tarihi ve Anlamıyla Keşfediyoruz Kalpleri Aydınlatan Bir Geceye Yolculuk Bazı geceler vardır ki takvimdeki sıradan günlerden değildir… Onlar, yüzyıllardır milyonlarca insanın yüreğinde sevgiyle, umutla, rahmetle anılır. Mevlid Kandili de işte bu özel gecelerden biridir. Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed’in (s.a.v.) dünyaya teşrif ettiği bu kutlu gece, sadece bir doğum günü değil, insanlık tarihinin en derin anlamlarından birini taşır: Merhametin, adaletin ve rehberliğin doğuşunu. Her yıl geldiğinde evlerde kandiller yanar, camilerde dualar yükselir, sofralar paylaşılır. Peki ama bu manevi atmosferi yaşamak isteyenlerin en çok merak ettiği soru da burada ortaya çıkar: Mevlid Kandili gecesi…

Gürün Hangi İlin Kazası? Antropolojik Bir Yolculuk Bir antropolog olarak Anadolu’nun damarlarında dolaşmak, kültürlerin birbirine karıştığı noktaları anlamak, ritüellerin sembollere dönüştüğü köy meydanlarında sessizce oturmak gibidir. Gürün, bu sessiz ama anlamlı duraklardan biridir. “Gürün hangi ilin kazası?” sorusu yüzeyde coğrafi bir merakı çağrıştırsa da, derinlerde kültürel kimliklerin, topluluk hafızalarının ve tarihsel sürekliliklerin izini taşır. Gürün, Sivas iline bağlı bir ilçedir; ancak bu bilgi, sadece bir idari tanım değil, aynı zamanda çok katmanlı bir kültürel evrenin kapısını aralar. Gürün’ün Kültürel Kimliği: Anadolu’nun Çok Sesli Mozaiği Sivas’ın batısında yer alan Gürün, Anadolu’nun geçiş bölgelerinden biri olarak tarih boyunca farklı toplulukların izlerini taşımıştır.…

Gün Çiçeği Ne Demek? Işığa Yönelen Ruhun Psikolojik Hikâyesi Bir psikolog olarak yıllardır insan davranışlarının ardındaki motivasyonları anlamaya çalışıyorum. Her duygunun, her düşüncenin bir yönü, bir çekim noktası vardır. Gün çiçeği — yani halk arasında “ayçiçeği” olarak bildiğimiz bu zarif bitki — ışığa dönük hareketiyle yalnızca bir botanik olguyu değil, insanın içsel yönelimini de sembolize eder. Tıpkı gün çiçeğinin güneşe yönelmesi gibi, insan da hayatı boyunca kendi içsel ışığını arar. Bu yazı, “Gün çiçeği ne demek?” sorusuna yalnızca bir tanım değil, psikolojik bir derinlik kazandırmak amacıyla kaleme alınmıştır. Bilişsel Psikoloji Perspektifi: Işığı Arayan Zihin Bilişsel psikoloji, insanın dünyayı nasıl algıladığını,…

Kaparo mu Kapora mı? Dilin Küçük Ayrıntısından Toplumsal Büyük Sorulara Bir kelime düşünün: Gündelik hayatta sıkça karşımıza çıkan, ama çoğumuzun üzerinde çok da durmadığı bir kelime. “Kaparo” ya da “kapora” dediğimiz o küçük ödeme… Aslında sadece alışverişin ya da sözleşmenin bir parçası gibi görünse de, bu kelime bize dilin nasıl değiştiğini, toplumun nasıl şekillendiğini ve hatta kimlik, çeşitlilik, adalet gibi daha büyük kavramların nasıl kelimelere sığabileceğini gösteriyor. Bu yazıda yalnızca “doğrusu hangisi?” sorusuna yanıt aramayacağız. Aynı zamanda bu küçük dil farkının ardındaki toplumsal dinamiklere, cinsiyet temelli yaklaşımlara ve hatta kültürel çeşitlilikle olan ilişkisine de yakından bakacağız. — Kaparo mu Kapora…

Kanuni Esasi Nedir? Osmanlı’nın Anayasal Serüvenine Farklı Bakışlar Tarihe meraklı biri olarak her zaman olaylara tek bir pencereden bakmanın bizi gerçeğe tam anlamıyla ulaştırmadığını düşünmüşümdür. Özellikle de siyasi ve toplumsal dönüşümleri anlamak istiyorsak, hem rakamların ve belgelerin soğuk yüzüne hem de insanların duygularına, beklentilerine kulak vermek gerekir. Bu yazıda da tam olarak bunu yapacağız: Osmanlı İmparatorluğu’nun modernleşme yolculuğunun en kritik adımlarından biri olan Kanuni Esasi’yi, hem objektif hem de toplumsal açıdan analiz ederek birlikte keşfedeceğiz. Hazır mısınız? Kanuni Esasi Nedir? Kısaca Özeti Kanuni Esasi, 23 Aralık 1876 tarihinde II. Abdülhamid döneminde ilan edilen ve Osmanlı Devleti’nin ilk yazılı anayasasıdır. “Esasi”…